مسجد جامع سوریان، بوانات فارس
شماره موزه: ۳۲۷۶
شماره ثبت در فهرست آثار ملی منقول: ۶۶
منبر چوبی منبت‌کاری گره چینی متعلق به مسجد جامع سوریان در بوانات استان فارس مربوط به دورۀ ایلخانان (۷۷۱ هجری قمری ) است. این منبر به شماره موزه ۳۲۷۶، یکی از منبرهای ارزشمند تاریخی ایران و از آثار فاخر موزۀ باستان شناسی و هنر دوران اسلامی در موزۀ ملّی ایران به شمار می آید.
مورخان زمان احداث مسجد جامع سوریان را سدۀ چهارم هجری ذکر کرده اند که در دوره های گوناگون به صورت عمده بازسازی شده که مهمترین آن در دوره آل بویه بوده که به دستور عضدوالدوله دیلمی تجدید بنا و مرمت شده است. این بنا در سال ۱۳۱۳ خورشیدی به شمارۀ ۲۸۲ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.
منبر این مسجد از کهن ترین و نفیس ترین منبرهای موجود در ایران است. که در سال ۷۷۱ هجری قمری به دستور خواجه مظفرالملک ساخته شده است. این منبر، دارای تزئینات ظریف و شیوه های منحصر به فرد در طراحی و ساخت است.
بلندی آن ۳۸۷ سانتیمتر و پهنا آن ۲۲۸ سانتیمتر است که دارای دو لنگه در با ۱۱ پله است. در قسمت پایین هر یک از پله ها، طرح های هندسی و گیاهی مشاهده می شود و پیرامون آن را گره های مختلف از جمله طبلی و سُلی در بر گرفته که داخل آنها نیز با نقوش مختلف پر شده است. طرف دیگر منبر، هر چند شامل گره ها و شمسه های طرف دیگر است، ولی داخل آنها ساده و بدون نقش ساخته شده است. در قسمت بالای دو لنگه در، تزئینات اسلیمی برجسته وجود دارد که با رنگ قرمز و سرمه ای تزئین شده است.
در سه طرف در ورودی منبر، کتیبه ای به خط ثلث وجود دارد. متن کتیبه بدین شرح است:
(بسم الله الرحمن الرحیم امر هذا العماره المبارکه المنبر و المسجد الجامع الصاحب] ا[ لاعظم ] ا[لاعدل]ا[لاحکم دستور الوزرا مفخر ایران الخواجه عزالدوله ]و[ الدین المظفر الملک اعظم الله جلال قدره ابن الصاحب المرحوم المغفور خواجه رکن الدوله و الدین سعد ابن الصاحب السعید خواجه اسم الدوله و الدین محمد غفرالله لهما و طاب مثواهما فی تاریخ ربیع الاول سنه احدی و سبعین و سبعمایه الهجریه النبویه المصطفویه (۷۷۱ هجری قمری)
در انتهای پلکان بالای منبر آیه «۲۵۵» سوره بقره نوشته شده، به گونه ای که این نوشته بالای سر واعظ قرار می گیرد. متن کتیبه بدین شرح است:
(بسم الله الرحمن الرحیم الله لا اله الا هو الحی القیوم لا تاخذه سنه و لا نوم له ما فی السموات و ما فی الارض من ذا الذی یشفع عنده الا باذنه یعلم ما بین ایدیهم و ما خلفهم و لا یحیطون بشیء من علمه الا بما شاء وسع کرسیه السموات والارض و لا یوده حفظهما و هو العلی العظیم صدق الله العظیم)
در قاب مستطیل لنگه سمت چپ در، عبارت “لا اله الا الله” دیده می شود.
قسمت بالای این دیواره، جزو بخش قدیمی منبر است و دارای طرح و نقش می باشد و قسمت پایین تر در سال های اخیر مرمت و بازسازی شده که بدون طرح و نقش است. این منبر، در سال ۱۳۱۴ شمسی جهت حفاظت بیشتر، به موزه ملی ایران منتقل گردید و در سال ۱۳۷۵ شمسی در زمان بازگشایی موزۀ باستان شناسی و هنر دوران اسلامی به دست استاد “صفر سامی” استاد خاتم سازی مرمت شده است.
این اثر با شماره ثبت۶۶ در تاریخ ۹۴/۳/۹ در فهرست آثار ملی منقول به ثبت رسیده است.