صبح امروز ۲ بهمن ۱۴۰۲ مراسم گرامیداشت ثبت جهانی سه مجموعه فاخر تاریخی و فرهنگی در حافظۀ جهانی یونسکو- ۲۰۲۳؛ اسناد روابط خارجی ایران در دوره قاجار، اسناد بقعۀ شیخ صفی‌الدین اردبیلی موزۀ ملّی ایران و آثار مولانا، کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران، با همکاری مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، برگزار کرد. بنا به این گزارش؛ لوح گواهی ثبت هر یک از این مجموعه‌ها، توسط دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران به نمایندگان و فعالان پرونده‌های این مجموعه‌ها تقدیم شد. برنامه حافظه جهانی یونسکو از سال ۱۹۹۲ توسط یونسکو به‌منظور بهبود شرایط حفاظت از میراث مستند و گسترش دسترسی به آن تأسیس شد، و از سال ۱۹۹۷ در راستای ارتقای آگاهی عمومی از میراث مستند با ارزش جهانی، ثبت آن در فهرست برنامه‌های حافظه جهانی را آغاز کرد. ثبت اسناد بقعۀ شیخ صفی‌الدین اردبیلی در فهرست حافظه جهانی، ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۲( ۸ می ۲۰۲۳) در دویست و شانزدهمین اجلاس شورای اجرایی یونسکو به تصویب رسید. ثبت این مجموعه اسناد سیزدهمین اثری است که در طول بیست سال گذشته به نام ایران در حافظه جهانی یونسکو ثبت شده است. بنا با این گزارش: در این مراسم محمد حسن شیخ الاسلامی رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، علی اکبر متکان دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران، خانم گُلدا الخوری مدیر دفتر منطقه‌ای یونسکو در تهران، جبرئیل نوکنده رئیس کل موزۀ ملّی ایران، جمعی از سفرا و دیپلمات‌های سایر کشورها مقیم در ایران، به همراه جمعی از پژوهشگران و کارشناسان حوزۀ میراث مکتوب حضور داشتند. در این آیین گرامیداشت، از تلاش‌های عمادالدین شیخ‌الحکمایی پژوهشگر اسناد بقعۀ شیخ صفی‌الدین اردبیلی موزۀ ملّی ایران، که سال‌هاست در این زمینه فعالیت می‌کند و در ثبت این پرونده نقش بسزایی داشته، تقدیر و تشکر به‌عمل آمد. لازم به ذکر است، پیش از این، کتاب فهرست اسناد بقعۀ شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی (موجود در موزۀ ملّی ایران، سازمان اوقاف، کتابخانه ملی تبریز، بقعه شیخ صفی و…)، در سال ۱۳۸۷ به همت شیخ‌الحکمایی به رشته تحریر درآمد که اطلاعات ذی‌قیمتی از این اسناد در اختیار پژوهشگران این حوزه قرار داده است. جبرئیل نوکنده رئیس کل موزۀ ملّی ایران در این خصوص بیان داشت: اسناد ثبت شده موزۀ ملّی ایران از جمله آثار مهمی هستند که در سال ۱۳۱۴ از بقعۀ شیخ صفی‌الدین اردبیلی به این موزه منتقل شده‌اند. این مجموعۀ منحصربفرد بازتابانندۀ گوشه‌هایی از زندگی واقعی و روزمره مردم ایران به‌ویژه شمال‌غرب در فاصلۀ سده‌های پنجم تا یازدهم هجری‌قمری هستند. وی همچنین افزود: بیشتر این اسناد حاوی نمونه خطوط بسیاری از رجال به ویژه قاضیان، کاتبان، و گواهان اسناد است. این مجموعه منبع بسیار ارزشمندی برای مطالعات مربوط به مُهرها و ُطغراهای حاکمان ایران و یا امرای منطقه و نیز تاریخ استفاده از مُهر بر کاغذ ایران در دوران اسلامی است. از حیث نوع در این مجموعه کهن‌ترین نمونه‌های فارسی و عربی اجاره نامه، استفتا، استشهادیه، اقرارنامه، مبایعه نامه، وقف نامه، وکالت نامه، مصالحه نامه، هبه نامه وجود دارد. در پشت بیشتر این اسناد اثر دو مُهرکوچک دورۀ صفوی دیده می‌شود یکی با عبارت «فوضت امری الی الله» و دیگری با عبارت «وقف حظیره‌ی صفویه» که خود وقف یکی از مضامین قرآنی است که در دورۀ صفویه فراگیر بوده است. شایان ذکر است؛ پیش از این دو اثر موزۀ ملّی ایران؛ نسخه‌های ترجمۀ خطی المسالک و الممالک به شمارۀ ۳۵۱۵ در دوم دی‌ماه ۱۳۸۷ خورشیدی با شمارۀ ۱۰۰۵ و نسخه خمسه (پنج گنج) نظامی به شمارۀ ۴۳۹۳در بهمن ماه ۱۳۸۸ خورشیدی ( ۲۰۱۰میلادی) با شمارۀ ۱۰۰۹ در فهرست حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسید. نسخۀ خطی المسالک و الممالک استخری از مهترین کتاب های جغرافیایی سدۀ ۴ هـ.ق است که ترجمۀ فارسی آن در سال ۷۲۶ هـ.ق توسط محمد نخجوانی در اصفهان کتابت شده است. این کتاب در ۲۷۵ صفحه نوشته شده و از ویژگی‌های بارز آن وجود ۲۰ نقشه رنگی از جغرافیای آن دوران است، مهم‌ترین نقشۀ این نسخه صوره بحر فارس یا نقشه خلیج فارس است، که می‌توان به آن اشاره نمود.. نسخۀ خطی خمسۀ نظامی را شاعر بزرگ ایران حکیم نظامی گنجوی سروده است. مجموعۀ خمسه نظامی شامل پنج کتاب مخزن الاسرار، خسرو شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر، و اسکندرنامه است که به پنج گنج هم مشهور است. کتابت این نسخه را شیخ محمد بن فخر‌الدین احمد الکاتب السلطانی الهروی به خط نستعلیق در روز ۲۰ ماه مبارک رمضان سال ۹۳۳ق به پایان رسانده است. در حاشیه این مراسم نمایشگاهی از گزیده آثار این مجموعه‌ها برپا شد. که ده سند بازآفرینی شده (مولاژ)، متعلق به مجموع اسناد بقعۀ شیخ صفی‌الدین اردبیلی موزۀ ملّی ایران، که اسناد دیوانی، احکام، فرمان‌ها، اجاره‌نامه و مبایعه‌نامه از سده‌های پنجم تا دهم هجری‌قمری را در بر دارد از جمله آثار شاخص این نمایشگاه بودند که مورد توجه بازدیدکنندگان قرار گرفت..
