در آیین سوگواری امام حسین(ع) از سمبل ها و نمادهای زیادی استفاده می شود. یکی از این نمادها عَلَم‌ها و سر عَلَم ها هستند که پیشاپیش صف سوگواران قرار دارد.
این عَلَم‌ها معمولا فلزی و از جنس مفرغ، برنج و نقره اند که بر روی یک پایه نصب می شوند. عَلَم دارای مفاهیم و معانی با ارزشی برای عزاداران است و نگاره ها و کتیبه هایی بر روی آن ها کنده می شود که مهم ترین آن ها اسامی مقدسه و ائمه است و همچنین نگاره های طاووس، پرنده، چهار گلدان و یک جفت طوطی در دو طرف و گاه دو شمعدان به میله ای که قاب بر آن تکیه دارد متصل است. اژدها از نمادهای مهم عَلَم ها هستند که معمولاً در دو طرف تیغه ها دیده می شود.
عَلَم های قدیمی تر معمولا پایه ای دارند که کلمات مذهبی بر روی آن منقوش است و دو اژدها با دهان باز از آن حفاظت می کنند. یکی از نمونه های کهن این سر عَلَم ها به شکل سه شاخه به بلندی بیش از ۳۰ سانتی متر ساخته شده و در موزۀ ملّی ایران نگه داری می شود. بخش میانی آن به صورت مشبک ایجاد شده و کتیبه به خط کوفی اسامی الله، محمد و علی نوشته شده است.
حاشیه آن نام ۱۲ تن به شیوه کنده کاری دیده می شود. دور آن را ملیله ای که به سر دو اژدها منتهی می شود، در بر گرفته است و در انتهای آن پایۀ کوتاهی وجود دارد. بالای آن به شکل سه شاخه درست شده که اشاره به تاج دارد و سطح آن با نگاره های اسلیمی پُر شده است.
این سرعَلَم مربوط به منطقه دماوند و متعلق به سدۀ یازدهم هجری قمری است که با شمارۀ ۹۸۰۵ در بخش اسلامی موزه ملی ایران نگه داری می شود.