بنا به گزارش روابط عمومی موزه ملی ایران، به مناسبت پاسداشت دهه وقف و در حاشیه نمایشگاه میراث وقف “نشست تخصصی موزه و وقف” روز دوشنبه ۱۳ آبان ۱۳۹۸ در موزه ملی ایران برگزار شد.
موزه ها بهترین عامل تبدیل میراث وقف به میراث پایدار
در ابتدای این نشست دکتر جبرئیل نوکنده رئیس کل موزه ملی ایران ضمن خوشامد گویی به شرکت کنندگان در این نشست با اشاره به ضرورت تهیه و تدوین طرح محتوایی موزه وقف و فراهم بودن زمینه همکاری با توجه به قابلیت ها و توانایی های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سازمان اوقاف و امور خیریه گفت: بهترین عامل حفظ و نگهداری آثار وقف موزه ها هستند که براساس وظایف ذاتی خود میراث وقف را مبدل به میراثی پایدار می کنند.
عضو شورای اجرایی ایکوم ایران در ادامه به برپایی جلسات متعدد در ایکوم ایران و تشکیل کارگروه موزه های وقفی خبر داد.
آداب سنتی وقف می تواند یک رفتار حقوقی و قابل تعمیم در دیگر جوامع باشد.
اولین سخنران میر سید احمد محیط طباطبایی رئیس کمیته ملی ایکوم ایران به تحلیل و تفسیر دو واژه وقف و موزه و ارتباط این دو با هم با نگاهی به پیشینه تاریخی و موارد عینی آنها در ایران و جهان پرداخت.
او با بیان ابعاد بسیار گسترده وقف ، میراث ناملموس وقف راضامن حفظ و نگهداری میراث ملموس موقوفات بیان کرده و گفت : واقف با نیت خاصی متعلقات خود را وقف می کند و با گذشت زمان و بحران تغییر حکومت ها، ارزش موقوفات تغییری نکرده و همواره نگاه ارزشمند بر این آثار باقی می ماند.
وی با تاکید بر نقش موزه ها به عنوان انتقال دهنده فرهنگ از گذشته به آینده سخن گفت و در خصوص قرابت موزه و آثار موقوفه در گذشته گفت : از آنجایی که کتاب و کتابت مقوله بسیار مهمی بوده، شاهد موارد بسیار زیادی از وقف کتب هستیم ، وکتابخانه ها ی وقفی در واقع قدیمی ترین موزها در حوزه وقف سنتی بوده و حوزه نگهداری آثار ملموس وقف و میراث ناملموس سنت وقف در طول قرن ها بوده اند.
رییس ایکوم ایران وظیفه امروز موزه ها را انتقال فرهنگ از گذشته به آینده و تبدیل آن به یک باور تلقی کرد و گفت: ضامن امنیت و دوام میراث فرهنگی باور واقعی و قلبی مردم در گذشته بود که قوانین امروزی نمی تواند جایگزین آن شود، کارگروه موزه های وقفی ایکوم ایران نیز در صدد احیای سنت وقف است که حوزه عملکردش در گذشته حتی محیط زیست را هم در بر می گرفت، وی در ادامه افزودند: آداب سنتی وقف ظرفیت دارد به یک رفتارحقوقی قابل تعمیم در همه جوامع تبدیل شده و کارکرد موزه آنست تا آن را به یک باور در جامعه مبدل سازد.
سنت پسندیده وقف نیازمند حوزه کارشناسی
در ادامه نشست دکتر مصطفی ده پهلوان رئیس موسسه باستان شناسی دانشگاه تهران و رئیس سابق موزه مقدم گزارش مبسوطی از چگونگی راه اندازی موزه وقفی محسن مقدم، گردآوری، حفاظت و مدیریت این موزه موفق وقفی و دانشگاهی پرداخت.
ده پهلوان در ادامه با بیان تجربیات خود گفت: عمل پسندیده وقف پیش از اهدا موقوفات نیاز به بررسی کارشناسانه دارد، و لازم است، مجموعه های وقفی با کارشناسی صحیح در اختار نهادها و دستگاه ها قرار گیرد تا شاهد بهترین عملکرد مدیریتی و بهره برداری از موقوفات باشیم.
پیوند موزه و وقف
سخنرانی بعدی این نشست مهندس نوشاد رکنی رییس اداره اطلاعات فرهنگی کتابخانه و موزه ملی ملک بودند که با موضوع وقف نامه حاج حسین آقا ملک، به بیان گوشه هایی از موارد وقف نامه و چگونگی اجرا در این موزه اشاره کرد.
رکنی در قسمتی از بیاناتش در پیوند موزه و وقف گفت : برخی از موارد اعلام شده در وقف نامه حاج حسن آقا ملک به مثابه آیین نامه رفتاری در موزه مشابهت دارد، به گونه ای که حتی به نحوه ورق زدن کتب موقوفه هم اشاره شده است، و از طرفی دیگر شیوه نگهداری و مرمت آن ها نیز دارای دستورالعمل است.
موقوفات موزه ملی ایران مدرکی، میراث جهانی
کرم میرزایی موزه دار و رئیس موزه باستان شناسی و هنر دوران اسلامی در سخنرانی خود به معرفی آثار وقفی موجود در این موزه و نمایشگاه میراث وقف پرداخت. این نمونه ها در واقع مدارک مستدلی در بیان اهداف این نشست بود، موقوفاتی که در عملکرد صحیح موزه مادر کشور امروز به میراثی پایدار مبدل شده و در برخی موارد همچون آثار مجموعه “میراث جهانی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی” نشان از نتایج سودمند قرابت مقوله موزه و وقف است.
طرح محتوایی موزه های وقف نیازمند بومی گرایی
سخنران پایانی رضا دبیری نژاد موزه دار و رئیس موزه ملی ملک بود که به جمع بندی این نشست پرداخت و با اشاره به رسالت موزه ها بر اهمیت هدف گذاری در تدوین طرح محتوایی موزه وقف، ضرورت شناخت موضوع، مخاطب و تعیین سیاست ایجاد موزه وقف از سوی متولیان را متذکر شد.
دبیری نژاد با تشریح و دسته بندی مولفه های موجود در تعریف موزه و وقف پرداخته و گفت: وقف متضمن حفظ بسیاری از یادگارهای فرهنگی بوده است، عملکرد این سنت، تولید و انتخاب است که باید ثبت و ضبط شود و در اختیار همگان قرار گیرد و این مشابه عملکرد موزه هاست. وی ادامه داد: موقوفات هم مانند دیگر آثار تاریخی فرهنگی رفتارهای مشابهی را در حفظ و نگهداری، معرفی و نمایش نیازمندند اما آنچه آن ها را متمایز می کند نیات و شرایط اعلام شده از سوی واقف است که متضمن حیات فعلیش می شود.
رییس موزه ملک در جمع بندی نهایی خود تصریح کرد: آنچه امروز مهم است رسیدن به یک طرح محتوایی برای موزه های وقف است که بتوانیم انواعی از موزه ها را با پسوند وقف براساس ماهیت بومی و منطقه ای در کشور راه اندازی کنیم و در آینده شاهد شبکه ای از این موزه ها با حفظ تنوع و رعایت ویژگی های خاص بومی و منطقه ایش باشیم. این امر مستلزم آن است که متد و شیوه های اجرا در خدمت معنا و اهداف تعریف گردد.
لازم به یاد آوری است این نشست به همت موزه ملی ایران و با همکاری سازمان اوقاف و امور خیریه، کمیته ملی ایکوم در ایران و همکاری کتابخانه و موزه ملک با حضور موزه داران و کارشناسان این حوزه، در جهت دستیابی به ضرورت تدوین طرح محتوایی موزه وقف و معرفی نمونه های عینی و موفق موزه های وقفی و نیز شناخت مجموعه های وقفی با حمایت نهادهای مرتبط برگزار شد.
