جبرییل نوکنده رییس کل موزه ملی ایران خبر از مستندنگاری دیجیتالی قرآن‌های کهن به خط کوفی این موزه و قرار گرفتن آن‌ها در معرض دید بازدیدکنندگان داده و گفت: در پی استقبال از ماه مبارک رمضان و در رویکرد استفاده از فناوری‌های نوین در معرفی فرهنگ و هنر ایران منتخبی از کتب آسمانی قرآن به خط کوفی موزه باستان شناسی و هنر دوران اسلامی با امکان دیدن دیگر صفحات در نمایشگرهای لمسی بارگزاری گردیده و بازدیدکنندگان عزیز می‌توانند با طیب خاطر یک نسخه قرآنی را دیدن کنند.
نوکنده درباره نحوه این مستندنگاری اظهار کرد:
مجموعه قرآن های کهن خط کوفی موزۀ ملّی ایران متعلق به سده‌های سوم و چهارم هجری قمری بوده و بیشتر آن‌ها را شاهان صفوی پس از مرمت و جلدسازی وقف بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی نموده‌اند. از مجموعه یادشده ۱۲ نسخه پس از آماده‌سازی تصاویر و بارگزاری در سیستم برای استفاده پژوهشگران و بازدیکنندگان ارائه شده است.
وی ادامه داد: این کتب کلام الله مجید منتخب در حال حاضر در نمایشگرهای تعاملی این موزه در دسترس عموم قرار گرفته است.
نوکنده هدف از این اقدام را رضایت خاطر و فرصت بیشتر علاقمندان و پژوهشگران اعلام کرده و بیان کرد: با توجه به امکان نمایش کتب تنها در یک صفحه و همچنین حفاظت اثر، بازدیدکنندگان امکان رویت سایر صفحات را نخواهند داشت. اما با این روش بازدیدکنندگان می توانند با لمس نمایشگر اطلاعات و سایر صفحات را با امکان بزرگنمایی در این سامانه مشاهده کنند.
کرم میرزایی رییس موزه باستان‌شناسی و هنر دوران اسلامی در تشریح این آثار افزود:
کهن‌ترین آثار مجموعه قرآن‌های خطی در موزۀ باستان‌شناسی و هنر دوران اسلامی ایران به خط کوفی و بر اوراق دباغی شده پوست آهو است.
هیچ یک از این قرآن‌ها رقم اصیل و تاریخ کتابت یا نشانه‌های قطعی که بتوان به مانند نسخ متأخر، تاریخی دقیق برایشان تعیین نمود ندارند.
وی ادامه داد: البته برخی از این قرآن‌ها رقم الحاقیه ائمه اطهار نظیر حضرت علی(ع) و امام حسن (ع) را دارند ولی تاریخ تقریبی این قرآن‌ها بر اساس شیوۀ نگارش و سایر شواهد سده‌های اولیه هجری از سدهای دوم تا چهارم هجری قمری را در بر می‌گیرد.
میرزایی در خصوص خط کوفی این قرآن‌ها گفت:خط کوفی را از جهت گسترۀ جغرافیایی نشر آن به دو دستۀ شرقی و غربی تقسیم نموده‌اند که پیشرفت و شکوفایی عمده خوشنویسی این خط در دسته شرقی به ویژه در ایران صورت پذیرفته است.
اوج خوشنویسی خط کوفی در ایران با بررسی قرآن‌های متعلق به سده‌های سوم تا پنجم هجری قمری ایران صحت این موضوع را ثابت می‌نماید.
در میان اقلامی که ابن ندیم به‌عنوان نسخه‌های خط کوفی اولیه از آن‌ها نام می‌برد دو شیوۀ اصفهانی و فیرآموز یا پیر آموز به عنوان اقلام ویژه ایرانیان به‌چشم می‌خورد.
رییس موزه باستان‌شناسی و هنر دوران اسلامی به هنر کتاب آرایی این نسخ اشاره کرده و بیان کرد: به موازات تحول و پیشرفت هنر خوشنویسی هنر کتاب‌آرایی به ویژه تذهیب نیز روندی رو به تکامل داشته است، تذهیب سر سوره‌ها و صفحات آغاز و انجام و علائم پایان آیات و تزیینات مُذٌهب حواشی صفحات از موضوعات کار هنرمندان مُذٌهب بوده که به تحقیق با آرایش کتاب خدا شکل گرفت. در اکثر نمونه‌های قرآن‌های خط کوفی، صفحات آغاز و انجام سر سوره‌ها، علائم پایان آیات به هنر تذهیب زینت شده‌اند. سر سوره‌ها معمولاً به خط کوفی با قلم زر و تحریر مشکی نوشته شده است. همچنین در نمونه‌های کهن‌تر این قرآن‌ها، حروف بدون اعجام (نقطه) و دارای اعراب اولیه به‌صورت نقطه‌های رنگین است، و به مرور از خطوط کوتاه مورب به‌عنوان اعجام در نسخه‌های متأخرتر قرآن‌های کوفی استفاده می‌شود.
قرآن‌های متأخرتر خط کوفی به دلیل استفاده از کاغذ به جای پوست و تغییراتی در نحوه نگارش در مجموعه موزه بعد از نسخ خط کوفی اولیه قرار می‌گیرند، به دلیل تفاوت چشمگیری که از لحاظ نوع خط در این قرآن‌ها مشاهده می‌شود برخی این خط را شبه کوفی و یا کوفی نما و حتی خط نسخ قدیم می‌نامند. که به لحاظ قواعد نگارش با نسخ متعارف پیشین تفاوت فاحش دارند. تفاوت عمده این نوع خط با خط کوفی اولیه در ظرافت حروف، خوانایی و سهولت در تمیز بین حروف است. در این قرآن‌ها، صفحات مذّهب و مزّین و سایر تزیینات پُرکار تر است.
اشاره می‌شود پیشتر در ابتدای نوروز ۱۴۰۱ منتخبی از تابلوهای نقاشی موزه باستان‌شناسی و هنر دوران اسلامی در سامانه مشابه بارگزاری شده و جزئیات آن در خبر های قبلی آمده است.
